Chyba każdy rodzic doświadczył w życiu sytuacji, w której nie mógł sobie poradzić z trudnymi zachowaniami i emocjami swojego dziecka ( wybuchy złości i agresji, wymuszanie płaczem, upieranie się przy swoim za wszelką cenę, potok słów czy ogromny lęk i wycofanie). Szczególnie trudną sytuacją jest fakt, jeżeli wydarza się to w miejscu publicznym, gdzie widzimy osądzające spojrzenia i słyszymy komentarze, które dodatkowo nie ułatwiają zadania opanowania wierzgającego i krzyczącego kilkulatka. Trudno nam wtedy opanować nawet własne emocje, nie mówiąc już o emocjach i zachowaniu naszego dziecka.
Trudne zachowania u dzieci mogą wywoływać w rodzicach bezradność, wstyd, poczucie braku kontroli nad sytuacją, poczucie braku kompetencji. Często budzi w nas to złość zarówno na siebie jak i na dziecko, co z kolei może prowadzić do gwałtownych reakcji, których później żałujemy. To z kolei powoduje, że możemy starać się wynagrodzić dziecku nasze gwałtowne zachowanie np. starając się być bardziej pobłażliwym, mniej konsekwentnym. I błędne koło się zamyka…
JAK JE PRZERWAĆ?
Aby zmienić zachowania naszego dziecka, które stanowią dla nas trudność, należy je najpierw dokładnie przeanalizować, zrozumieć ich przyczynę, podłoże i sens oraz konsekwencje jakie ponosi dziecko w związku ze swoim zachowaniem. Jeżeli np. dziecko wyniku zachowania trudnego uzyska to, czego chce np. zabawkę lub uwagę rodzica – będzie skłonny do powtarzania tych zachowań ( jest to nauka nieświadoma, nie wynikająca ze ,,złej woli ‘’ dziecka).
KIEDY SIĘ POJAWIAJĄ?
– gdy dążenia rodzica są zdecydowanie sprzeczne z dążeniami dziecka
– gdy dziecko doświadczyło wcześniej sytuacji, że zwiększając opór osiąga swój cel,
– dziecko nie rozumie potrzeby wykonania polecenia
– dziecko nie wie, co innego mogłoby zrobić w tej sytuacji,
– rodzice dają dziecku sprzeczne komunikaty ( jeden rodzic czegoś zabrania, natomiast drugi na to pozwala)
JAK UZYSKAĆ ZMIANĘ W TRUDNYM ZACHOWANIU DZIECKA?
Przed wystąpieniem trudnego zachowania przed wystąpieniem trudnego zachowania (dorosły ma na to bezpośredni wpływ):
– Niedopuszczenie do trudnego zachowania dziecka – trzeba zaobserwować i przeanalizować kiedy i w jakich sytuacjach się ono pojawia i można zapobiegać trudnemu zachowaniu poprzez:
– Zrób więcej niż zwykle – gdy po powrocie do domu siadasz do herbaty, a dziecko zaczyna szaleć, nakryjcie razem do stołu lub przygotujcie podwieczorek przed herbatą.
– Odwróć uwagę dziecka – od osoby lub sytuacji, które wyzwalają takie zachowanie
– Unikaj niespodzianek – wywołują one takie napięcie emocjonalne i niepokój u dziecka, że mogą nastąpić różne sytuacje,
– Wprowadź jasne zasady – musisz je przypominać często przed daną sytuacją, w której dziecko ma się zachować jak powinno. Dzieci często nie wiedzą, jak się zachować i trzeba im to powiedzieć.
– Wydawaj skutecznie polecenia
-Analizuj, co może być w danej sytuacji dla dziecka trudne – gdy coś jest dla dziecka trudne może się ono wtedy zachowywać niewłaściwie (coś, co może wydawać się łatwe dorosłemu, dla dziecka jest trudne, trzeba się „wczuć” w dziecko) – np. przejście ze stanu snu w stan aktywności lub oczekiwane rozstanie z mamą, bo młodszy brat zostaje w domu itp.
-Ustal stały rytm dnia – dla niektórych dzieci trudne jest przystosowanie się do zmian i wtedy zachowują się niewłaściwie.
Aby zapobiec trudnym zachowaniom warto ustalić wspólne zasady postępowania i np. stworzyć wraz z dzieckiem KODEKS ZŁOŚCI, określający co dziecko może zrobić, kiedy czuje złość ( np. potargać starą gazetę, uderzyć w poduszkę), a także których zachowań nie akceptujemy ( bicia siebie lub drugiej osoby, niszczenie przedmiotów), a także określenie konsekwencji wynikających z nieprzestrzegania zasad ( np. brak deseru tego dnia)
W czasie zachowania dziecka (zmiana zależna od woli dziecka)
– Dziecko zmieni zachowanie, gdy dostrzeże jego użyteczność dla siebie. Gdy dorosły chce wpłynąć na zmianę zachowania dziecka, a w ciągu 2 tygodni nic się nie zmienia, musi on ponownie przeanalizować daną sytuację i zmienić strategię, ponieważ jakieś inne czynniki ,,trzymają’’ dziecko przy jego dotychczasowym niewłaściwym zachowaniu.
Aby ,,być usłyszanym” przez dziecko pamiętajmy też, że duże znaczenie ma to, w jaki sposób mówimy do dziecka. Pomocna jest znajomość etapów skutecznego wydawania poleceń, na które składają się następujące kroki:
Podejdź do dziecka.
Zdobądź jego uwagę (dotknij jego ramienia, nawiąż kontakt wzrokowy, zawołaj po imieniu).
Sformułuj jednoznaczne, dwu-, trzy-wyrazowe polecenie.
Poproś dziecko, by powtórzyło polecenie.
Powtórz polecenie tyle razy, ile razy jest to konieczne, i poproś, by dziecko za każdym razem je powtórzyło.
Dopilnuj wykonania polecenia (nie odchodź od dziecka, dopóki nie skończy zadania!).
JAK PORADZIĆ SOBIE Z DZIECIĘCYM WYBUCHEM ZŁOŚCI:
bądź towarzyszem w emocjach- bądź blisko, ale nie pocieszaj, możesz nazywać dziecku uczucia, które wyraża np. ,, widzę, że się złościsz”,
pozwalaj dziecku na ekspresję emocji – wybuchowi złości towarzyszy hałas i ruch, pozwól dziecku tupać, krzyczeć, może przy tym się zgrzać i spocić, w ten sposób w ten sposób szybciej poradzi sobie ze swoją frustracją, jeżeli będziesz na siłę próbować uciszyć czy uspokoić dziecko, może Ci się czasem udać, ale w najmniej oczekiwanym momencie te nagromadzone w dziecku emocje będą się chciały znów wydostać
dbaj o bezpieczeństwo – zadbaj o to, by dziecko np. nie uderzyło się, ale też nie pozwól uderzyć siebie ani nikogo z otoczenia
zadbaj o otoczenie – jeżeli jesteście w miejscu publicznym zadbaj zarówno o swój komfort jak i dziecka po prostu zabierz dziecko w jakieś ustronne miejsce np. parking w supermarkecie, toaleta czy ustronna ławka w parku
rozmawiaj, ale dopiero jak dziecko się uspokoi – gdy dziecko jest w silnych emocjach, nawet najbardziej racjonalne argumenty do niego nie dotrą porozmawiaj z nim o sytuacji, gdy już się uspokoi, np. „rozumiem, że się zezłościłeś, ale nie chcę żebyś mnie bił”
postaraj się zachować spokój – takie zachowania dziecka są całkiem naturalne, a Twoje opanowanie pomoże mu w odzyskaniu równowagi, bo dostanie od Ciebie sygnał, że wszystko jest w porządku
„nie” dla klapsa – klaps przede wszystkim krzywdzi dziecko, a bardzo często pojawia się, gdy rodzic nie potrafi poradzić sobie z własnymi emocjami
Pamiętajmy, że dziecko potrzebuje naszej pomocy, aby poradzić sobie z trudną dla niego sytuacją ( dla niego samego wybuch złości jest przerażający) i dlatego potrzebuje aby obok towarzyszył mu opanowany, rozumiejący dorosły, który podsunie mu skuteczne i akceptowalne sposoby wyrażania złości, a także zapobiegnie wypadkom.
Przeżywanie przez dziecko nieprzyjemnych emocji w bezpiecznej, akceptującej atmosferze sprawi, że dziecko będzie umiało sobie z nimi poradzić.
Autor: Anna Warot-Szandar
Psycholog dziecięcy
Literatura:
,,Sposób na trudne dziecko. Przyjazna terapia behawioralna”. Artur Kołakowski, Agnieszka Pisula Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne 2011
